Rubik Küpü 30 Yaşında

Dunyanin en populer oyuncagi tam 30 yaşinda… Ilk piyasaya ciktigi gunden beri tam 350 milyon adet satan bu oyuncagi eline alipta cozmeye calişmamiş olan yoktur harhalde. Tek bir cozum icin 43 kentilyon (43,000,000,000,000,000,000) adet kombinasyonun icinde kendimizi kaybettiren Rubik Kupu’nden, yani Turkiye’deki adiyla “sinir kupunden” bahsediyoruz.

Rubik Kupu

Kupun mucidi Erno Rubik, video ve bilgisayar oyunlarina karşi ayakta kalmayi başaran nadir oyuncaklardan bir olan Rubik Kupu’nun 30 yildir hayatimizda olmasini şu şekilde acikliyor: “Hayatimizi gundelik hayatin bilmecelerini cozmeye calişarak geciriyoruz, cogunlukla kontrolumuzde olmayan bilmeceler bunlar. Ancak Rubik Kup gibi kendi yarattigimiz cozulebilir bilmeceler bize bir tur umut veriyor.”

Erno Rubik

Kup insanoglunun hayatina girdiginden beri bircok bilimsel araştirmaya konu oldu, hakkinda filmler cekildi, nice insan kupu daha hizli cozebilmek ve belki de rekor kirmak icin gunlerini harcadi. Bu yuzden Rubik Kupu’ne basit bir oyuncak ya da bulmaca olarak bakmamak gerekiyor.

Rubik Kupu’nun hikayesi 1974 yilinda “Sihirli Kup” adiyla Macaristan’da başladi ve bu kucuk oyuncak Macaristandaki populerliginin ardindan 1980’lerin başinda dunya fuarlarinda boy gostermeye başladi.

Oyuncagi uluslararasi pazara suren  “Ideal Toys” kupe yeni bir isim koymaya karar verdi. “Gordiyon dugumu” ve “Inka altini” isimleri duşunuldukten sonra “Rubik’s Cube” (Rubik’in Kupu) adinda karar kilindi ve ilk parti Macaristan’dan 1980 Mayisi’nda ihrac edildi.

1980’den 1982’ye kadar yuz milyonun uzerinde kup satildi. Bu başarinin uzerine zamanla kupun degişik ceşitleri uretildi. Bunlar arasinda, 2×2×2, 4×4×4, ve 5×5×5 tipleri ile birlikte Piramit adi verilen dortyuzlu tipi de bulunmaktadir.

Rubik Kupu’nun Ceşitleri

1981’de Ingiltere’den on iki yaşindaki Patrick Bossert You Can Do the Cube (Kupu Siz de Yapabilirsiniz) adindaki kendi cozum kitabini yayimladi. Bu kitap on yedi baskiyla dunya uzerinde 1,5 milyon adet satildi ve hem The Times’in hem de The New York Times’in en cok satan kitaplar listesine girdi.

2005 Mayis ayinda Yunan Panagiotis Verdes, 6×6×6’lik Sabir Kupunu cozdu ve 23 Mayis 2006’da Sabir Kupu cozme konusunda dunya şampiyonlugu olan Frank Morris bu yeni kupu denedi. Daha once 3×3×3’u 15 saniyede, 4×4×4’u 1 dakika 10 saniyede, ve 5×5×5’i 2 dakikada cozen Morris, 6×6×6’yi 5 dakika 37 saniyede cozdu. Temmuz 2006’da Verdes başarili bir şekilde 7×7×7’lik kupu de cozdu ve Frank Morris’in bu kupu denerken cekilen video goruntusu 27 Ekim 2006’da Internet uzerinde yayimlandi.

1994′de, Melinda Green, Don Hatch ve Jay Berkenilt; Java ile “MagicCube4D” olarak adlandirdiklari 3×3×3×3′lu 4 boyutlu Rubik Kupu modeli yarattilar. Bu şekilde cok daha fazla olasi durumun olmasi sebebiyle 2007 Ocak ayina kadar sadece 55 kişi bu kupu cozebildi. 2006 yilinda ise Roice Nelson ve Charlie Nevill bu kez 3×3×3×3×3′lu ve 5 boyutlu bir kup yarattilar. Ocak 2007′ye kadar bu kupu yalnizca 7 kişi cozebildi.

Rubik Kupu, bazi dillerde farkli şekilde adlandirilsa da 30 yildir oyuncagi eline alan herkeste ayni istegi ve kararligi yaratiyor. Bakalim, kupun macerasi gelişen teknolojiye ve degişen alişkanliklara ragmen daha ne kadar devam edecek…

Kaynaklar
1. http://tvnz.co.nz/world-news/rubik-s-cube-celebrates-milestone-3568848
2. http://tr.wikipedia.org/wiki/Rubik_K%C3%BCp%C3%BC
3. http://www.rubiks.com/World/Cube%20facts.aspx
4. http://www.rubiks.com/World/Rubiks%20history.aspx